Eind september 1916 werd ‘The Battle of the Somme’ in de Nederlandse bioscoopzalen vertoond. Het grootste kassucces uit de filmgeschiedenis tot dan toe beloofde beelden van de gelijknamige veldslag uit de Eerste Wereldoorlog die al maanden het nieuws beheerste. Voor het eerst werd getoond hoe het er ‘in de eerste vuurlinie’ aan toeging. Het was een echte hype. Net als in de geallieerde landen trok de film in het neutrale Nederland veel bezoekers. De Telegraaf vermeldde in zijn recensie welke Nederlandse prominenten uit het kabinet en de legertop voorstellingen hadden bijgewoond. Ook vele, vele duizenden burgers gingen hem zien. In Amsterdam kwam de politie eraan te pas om de massa in bedwang te houden. Dag na dag moesten duizenden kijklustigen teleurgesteld naar huis terugkeren omdat alle voorstellingen uitverkocht waren.
Vanaf 3 november aanstaande is nu de bundel Plots hel het werd. Jacobus van Looy en de Battle of the Somme verkrijgbaar. Centraal in Plots hel het werd staat het lange gedicht ‘Het verhaal van den provinciaal’ van de schrijver/schilder Jacobus van Looy. In dit gedicht beschrijft Van Looy de enorme impact die de film op hem en andere toeschouwers had. Die impact wordt samengebald in de regel ‘Plots hel het werd’. Het boek bevat een editie van de tekst van het gedicht (geschreven in het najaar van 1916) en een aantal toegankelijke artikelen over de achtergrond en betekenis van de teksten en de manier waarop film/beeld door de oorlogvoerende landen werden ingezet als propagandamiddel in Nederland.
De documentaire van Leo van Maaren op de bijgevoegde dvd brengt naast interviews met deskundigen de tekst van het gedicht, gelezen door Krijn ter Braak, samen met enkele originele filmbeelden. ‘Net als Van Ostaijen in Bezette Stad presenteerde Jac. van Looy de Eerste Wereldoorlog als een spektakelstuk dat finaal echter niet voor entertainment maar voor onthutsing zorgde.’ (Geert Buelens)
Geert Buelens is dichter/essayist en hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde in Utrecht en Stellenbosch. Hij is auteur van het bekroonde en ook in het Engels en Duits verschenen Europa Europa!. Over de dichters van de Grote Oorlog (2008) en de samensteller van verschillende bloemlezingen met WOI-gedichten. Hij maakt deel uit van een internationale onderzoeksgroep ‘Cultural Exchange in a Time of Global Conflict: Colonials, Neutrals and Belligerents during the First World War’.
De film bij het boek is van regisseur Leo van Maaren. Hij studeerde Nederlandse Taal en Letterkunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daarna was hij werkzaam als scenarioschrijver en filmproducent. Als regisseur was hij verantwoordelijk voor een aantal literaire en historische documentaires, zoals De Bankroet Jazz, naar een scenario van Paul van Ostaijen (vertoond op de Berliner Festspiele), The Timbertown Follies (over een revuegezelschap bestaande uit geïnterneerde Britse marinesoldaten tijdens WOI) en Hoop op Toekomst, die de situatie van Belgische Vluchtelingen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog behandelt.
Plots hel het werd. Jacobus van Looy en de Battle of the Somme, Uitgeverij Huis Clos, paperback met DVD, 112 pag., € 27,50
ISBN: 9789079020379