Coen van 't Veer (Zierikzee 1968) promoveerde in 2020 op 'De kolonie op drift', een dissertatie over het koloniaal discours in fictie over de reis tussen Nederland en Indië in de periode 1850-1940. Hij is penningmeester en redacteur van Indische Letteren. Samen met Gerard Termorshuizen publiceerde hij in 2018 een biografie van de Indische journalist en persmagnaat D.W. Berretty en in 2021 een biografie van diens zoon, de fotograaf Dodo Berretty.
de columns van Coen van ’t Veer:
recente columns:
gepubliceerd op 25 oktober 2017
Dominique Berretty (1891-1934), een Indische celebrity

Op 5 november organiseert Indische Letteren een symposium over Indische beroemdheden. Nederlands-Indië bleek voor veel Nederlanders een voedingsbodem waarop hun talenten tot volle wasdom konden komen. Sommigen bereikten in de kolonie zelfs de sterrenstatus. Zo iemand was Dominique Berretty (1891-1934). Hij beschikte over bijzondere kwaliteiten, die hij op een bijzondere manier wist uit te venten. Zijn ster scheen ruim twintig jaar aan het Indische firmament, voordat deze met een klap uitdoofde.

Dominique Berretty was een Indo-Europeaan van Italiaanse komaf, die geboren werd in Yogjakarta in een eenvoudig milieu. Na zijn mulo-opleiding en een jaartje hbs, besloot hij in 1908 hij te vertrekken naar Batavia. Hij kreeg een betrekking als klerk op het postkantoor, een karig betaald baantje dat het lot was van menig ‘kleine’ Indo in de op grond van huidskleur gesegregeerde koloniale maatschappij. Dominique toonde zich van het begin al intelligent, leergierig en ambitieus. Hij viel op bij zijn chef die hem aanbeval als corrector bij Bataviaasch Nieuwsblad. In 1913 vertrok hij als redacteur naar de Java-Bode. Drie jaar later richtte hij met geleend geld het op Amerikaanse leest geschoeide persbureau Aneta op. Dankzij de kennis van de ligging van de telegraafkabels die Indië met de buitenwereld verbonden – deze had hij opgedaan tijdens zijn eerste baan bij de PTT – wist hij het nieuws en de beursberichten eerder dan wie dan ook in Indië te krijgen. Al spoedig waren alle Indische kranten voor nieuws afhankelijk van Aneta. Met tegenstanders rekende hij af in de satirisch weekbladen die hij zelf had opgericht. De Indo Berretty schoot als een komeet door de koloniale kleurbarrière heen. In 1932 liet hij in Lembang ter vergroting van zijn sterrenstatus het megalomane landgoed Villa Isola bouwen. Lang kon hij daarvan niet genieten. In december 1934 stierf hij op de terugweg naar Indië – bij de crash van De Uiver in de Iraakse woestijn.

Berretty had een feilloos mediagevoel. Tijdens zijn reizen naar de VS had hij veel ideeën opgedaan. Als reclame voor een van zijn tijdschriften liet hij – als eerste in Indië – uit een vliegtuig strooibiljetten boven Batavia gooien. Hij organiseerde cabarets en filmvoorstellingen om zijn persproducten te promoten. Hij wist hoe hij zich moest presenteren. Hij was een mooie man die, bij voorkeur modieus gekleed, overal de aandacht op zich vestigde. Hij afficheerde zich als een uitstekend schermer, bokser en danser. Hij hield van auto’s – hij had er aan het einde van zijn leven vele, waaronder een Rolls Royce – en van vrouwen. Hij had in zijn korte leven zes echtgenotes.

Ook in zijn persoonlijk leven hield Berretty rekening met zijn publieke imago. Hij wist feilloos gebruik te maken van de media om op amoureus gebied zijn gang te kunnen gaan. In 1921 werd hij – gescheiden van zijn tweede vrouw – op een van zijn Europese reizen vlak voordat hij naar Batavia zou vertrekken, verliefd op Nadine Didier. Samen ongetrouwd naar Indië reizen zou een schandaal en onoverkomelijke reputatieschade veroorzaken, en de resterende tijd was te kort om nog te trouwen. De oplossing die Berretty vond, getuigde van een diep inzicht in mediawerking. Hij liet in de Indische kranten advertenties plaatsen waarin stond dat Nadine hij zich verloofd hadden en even later dat het huwelijk tussen hen voltrokken was. Het verliefde stel kon zo in Zuid-Frankrijk als echtpaar aan boord van een mailboot stappen. In Batavia wachtten hun de uitbundige felicitaties van de voor de gehuwden uitgelopen pers. Nader onderzoek in 2017 wees echter uit dat Dominique Berretty pas twee jaar later daadwerkelijk met Nadine Didier in het huwelijk zou treden. De persmagnaat en mediastrateeg Berretty had de Indische pers en het Indische publiek (en bijna ook zijn biografen) om de tuin geleid. Hij wist dat sterke staaltje overigens nog te overtreffen met zijn zesde vrouw, de Portugese Coquita da Fonseca Lebre. Nog getrouwd met zijn vijfde echtgenote en in haar tegenwoordigheid nam hij zijn nieuwe liefde aan boord van een mailboot mee naar Indië als gouvernante voor zijn twee meereizende kinderen. Zorgvuldig zijn imago bewakend wist hij het weer zo te spelen dat hij zonder ophef te veroorzaken op amoureus gebied zijn zin kreeg, dwars tegen de heersende moraal in. Al spoedig werd de prachtige Coquita de zesde mevrouw Berretty, alhoewel een huwelijk nimmer gesloten werd.

Wie meer wil weten over Dominique Berretty en over andere Indische beroemdheden zoals Mina Kruseman, Louis Couperus, J.B. van Heutsz, Nel Stokvis-Cohen Stuart, Raymond Westerling, Adriaan van Dis en Ernst Jansz is van harte welkom op het symposium van Indische Letteren over Indische beroemdheden, dat gehouden wordt op 5 november in de Kumpulan te Bronbeek, Arnhem. Een inschrijfformulier kunt u opvragen door een mail te sturen naar secr.indischeletteren@gmail.com.